10-14 Mei 1940
GEMEENTE ALPHEN AAN DEN RIJN – De Duitsers vielen Nederland op 10 mei 1940 binnen. Aanvankelijk leek het wel mee te vallen en hielden mensen zich gedeisd, later werd steeds duidelijker hoe serieus deze oorlog was. Wat gebeurde er achter de schermen? Hoe was de mentaliteit en samenwerking binnen onze regio? In Tijdsbeeld, het nieuwe erfgoedprogramma van Studio Alphen, vertellen drie historici hierover.
‘Als je de notulen van kerkraden en schoolbesturen leest, dan lijkt het alsof het leven gewoon doorging’, vertelt Arjan van ’t Riet, voormalig directeur van het Gemeente Archief. ‘Pas nadat de bezetter wat vervelendere maatregelen ging nemen, zie je dat er wat reacties ontstaan. Met name voor het opnemen van onderduikers, wat Aarlanderveen betreft.’
Neergestort vliegtuig
‘De eerste oorlogsdagen werd er wel gevochten, maar niet op onze gemeentegrond’, vertelt schrijfster Bernadette Verhoef. ‘Na een paar dagen werd door de Engelsen een Duits toestel neergehaald. Die belandde in een weiland bij de Gemeneweg. Mensen trokken daar naartoe om te kijken, wat is dit nou?’
Rotterdam werd op 14 mei gebombardeerd. Evacués uit de Betuwe trokken verder naar steden en dorpen, ook naar Aarlanderveen, Hazerswoude en Alphen aan den Rijn. ‘Na afloop daarvan wist iedereen wat oorlog was’, vertelt Verhoef. ‘Dit komt niet zomaar weer even goed.’
‘Veel mensen probeerden onder de radar te blijven’, zegt Henry Wilbrink van de Historische Vereniging Alphen aan den Rijn. ‘Een heleboel mensen dachten, ik moet geld verdienen, aan eten komen en mijn gezin onderhouden. Een logische trek, dat zie je ook tegenwoordig nog.’
70 mensen ondergedoken
‘Jan den Henst heeft in 2010 Aarlanderveners geïnterviewd’, vertelt Van ’t Riet. ‘Daaruit kwam een lijst van zeventig personen die tijdens de oorlog ondergedoken zaten.’
Tegelijkertijd woonden er ook een aantal NSB-ers. ‘Dat wist iedereen’, zegt de historicus. ‘Het aparte is dat die ook op de hoogte geweest zijn van de aanwezigheid van die onderduikers. Maar er heeft bijna nooit verraad plaatsgevonden.’
‘Twee Joodse dames die ondergedoken zaten in de Gereformeerde pastorie, de zusters van Dam, die zijn wel verraden. Maar de rest niet, sommigen hadden een baantje zelfs.’